Raden Werkudara iku salah sijining paraga sing kalebu wangsa Pandhawa.Tembung Pandhawa iku ateges turunane Pandhu Dewanata narendra ing Negara Astina. Pandhu Dewanata iku sejatine putra saka Begawan Abiyasa kang dhaup karo Dewi Ambalika. Gegayutan karo kelairane Pandawa kababar ana kitab Mahabarata sing sepisan yaiku Adiparwa.
Carita Adiparwa
Ing sawijining dina, Begawan Abiyasa kasil menangke sayembara yaiku adu manah lan kanggo bebungah, dheweke entuk telu putri raja Kasi kang asma Amba, Ambika lan Ambalika.Nalika Dewi Amba nyoba ngrayu Sang Begawan, ora dinyana dheweke keno panah Begawan Abiyasa banjur seda. Saka Dewi Ambika, Sang Begawan kanugrahan putra kang asma Drestharasta. Ananging, putrane mau nyandhang cacat wuta. Dene saka Dewi Ambalika, dheweke kanugrahan putra sing nomer loro asmane Pandhu Dewanata kang nyandhang cacat tengeng. Nalika isih timur, Drestharasta dhaup karo Dewi gendari lan lair anak cacah satus yaiku Korawa. Tembung Korawa ateges keturunan saka Kuru. Sabanjure rayine yaiku Pandhu Dewanata dhaup kro putri loro kang asma Dewi Kunthi lan Madrim. Ananging amarga kutukan saka Begawan Kimindama, Pandhu ora bisa duwe anak.Garwa kang nomer siji, duwe mantra kanggo ngundang dewa – dewa supaya kanugrahan anak lanang. Aji iku disebut Aji Adityaredhaya. Saengga Dewi Kunthi bisa nglairke telu bayi lanang yaiku Yudhistira saka Bathara Dharma, Werkudara saka Bathara Bayu lan Arjuna saka Bathara Indra.Dewi madrim uga ora kalah, dheweke kanugrahan putra kembar yaiku Nakula lan Sadewa saka Bathara Aswan lan Aswin.Anak lima mau kang sinebut Pandhawa Lima. Mangkono sejarah kelairan saka Pandhawa.
Sapa iku Werkudara
Raden Werkudara utawa Bratasena utawa Bimasena
Tulisan iki, ora bakal ngrembug kabeh babagan Pandhawa, mung bakal ngrembug paraga Werkudara utawa Bratasena. Werkudara iku dumunung ing ksatriyan Jodhipati. Wekudara minangka anak keloro saka Dewi Kunthi, titisan saka Bathara Bayu, saengga asring disebut Bayu Tanaya. Awit putra nomer loro, mula Werkudara uga sinebut putra panenggaking Pandhawa. Isih ana sebutan liyane kayata Bratasena, Bimasena, Haryasena, Bayusiwi, Jagal Abilawa, Kusumadilaga, lan Jayalaga. Kacarita laire Bratasena awujud bungkus. Kabeh gegaman ora tumama. Mung Gajah Sena kang bisa mbedah bungkuse. Sawise dibedhah bayi mau diidak – idak, ditaleni, digadhing ananging malah saya gedhe. Gajah Sena ditamani kuku Pancanaka, mati sanalika. Suksmane nyawiji karo Bratasena.
Miturut versi Ngayogjakarta, Raden Werkudara duwe garwa telu yaiku Dewi Nagagini, Dewi Arimbi lan Dewi Urang Ayu. Ananging miturut versi Surakarta, Raden Werkudara mung duwe garwa loro yaiku Dewi Nagagini lan Dewi Arimbi.Karo Dewi Nagagini peputra Raden Antareja kang duwe sungut. Karo Dewi Arimbi peputra Raden Gathotkaca kang duwe siung.Dene karo Dewi Urang Ayu peputra Raden Antasena kang awake duwe sisik kaya ula. Raden Werkudara duwe pusaka aran Kuku pancanaka sing landhepe kaya lading pinyukur, Gada Rujakpala, Gada Lambita muka, Alugara arupa Tumbak cendhak, Bargawa arupa kampak gedhe, Bargawasastra arupa Panah lan Gendewa. Dheweke uga duwe Aji – ajine Bandung bandawasa, Ungkal bener, Blabag Pangatol – antol, Bayu Bajra. Kanthi kaluwihane mau, Raden Werkudara bisa mbongkar gunung lan malyu cepet kaya angin.Werkudara iku omongane ladak, ora bisa basa marang sapa wae. Omongane tansah nganggo basa ngoko. mung Sanghyang Wenang lan Dewa Ruci sing dibasani. Watak liyane yaiku setya tuhu marang guru, bekti marang wong tuwa, teguh ing janji, blaka suta, bela bebener, mbrasta angkara, dhemen tetulung, rasa tresna marang kadang lan adil. Busanane Werkudara yaiku Gelung Pudhaksategal kang nggambarake keluhuran budi. Pupuk jarot Asem kang nggambarake lembuting ati, sabar lan sareh. Sumping Surengpati, nggambarake gedhe semangate.
Kelat Bahu Candrakirana, nggambarake pikirane kuat lan atine padhang. Sabuk Nagabanda, nggambarake bisa ngendhaleni hawa nepsu. Kampuh Poleng Bintuluaji, nggambarake wibawa lan kekuatan. Kang pungkasan Clana Cindhe Udagara, nggambarake kendel lan bisa mawas diri, tepa slira. Ing carita pewayangan Jawatimuran, Raden Werkudara utawa Bhima Sena duwe kalungguhan dadi Jeksa ing Lumajang Tengah. Saking pinter lan prigele ulah perang sarta dhemen tetulung marang sapadha – padha, Maharsi Wiyasa paring dhawuh marang Prabu Puntadewa, supaya Bhima Sena kadhawuhan ngayahi kuwajiban sarta mranata ing babagan Keadilan lan Kejujuran. Sawetara para dhalang jawatimuran liyane ngandharake yen Lumajang Tengah iku mujudake papan ksatriyan Raden Bhima Sena. Mula ana sing ngarani yen Bhima Sena iku satriya ing Lumajang Tengah, iya Jeksa Lumajang Tengah. Werkudara tiwas angka papat amarga nalika uripe seneng mangan, rasa kasar lan ora bisa basa. Banjur sumusul Sadewa, Nakula lan Arjuna.